Azərbaycanın İsrailə 12 xal verməsi... - Türkləri niyə qıcıqlandırıb?

“Avroviziya-2025” mahnı müsabiqəsində Azərbaycanın İsrailə 12 xal verməsi Türkiyədə birmənalı qarşılanmayıb. İsrail mediasında bu addım yüksək qiymətləndirilib. Bəzi israilli analitiklər və aparıcı KİV-lər Azərbaycanın jestini “dostluğun və strateji tərəfdaşlığın göstəricisi” kimi təqdim edib. Türkiyə tərəfi isə sosial şəbəkələrdə və ictimai diskursda Azərbaycanı tənqid edib. Hətta bəzi çevrələr bunu “Fələstin məsələsində İsraili dəstəkləmək” kimi qiymətləndirirlər.

Əvvəlcə deyim ki, “Avroviziya” müsabiqəsi illərdir təkcə sənət yox, həm də diplomatiya və geosiyasətin səhnəsinə çevrilib. Bunun ən bariz nümunəsi 2016-cı ildə Ukrayna təmsilçisi Camalanın “1944” adlı mahnı ilə qalib olmasıdır. Qeyd edim ki, mahnı Krım tatarlarının deportasiyası haqqında olsa da, kontekst açıq şəkildə 2014-cü ildə Krımın Rusiya tərəfindən ilhaqına işarə edirdi. Moskva bu nəticəni “siyasi” adlandıraraq qəti etiraz etmişdi. Yeri gəlmişkən, Rusiya Ukraynaya hücum etdikdən sonra “Avroviziya”dan uzaqlaşdırıldı. Elə həmin il Ukrayna təmsilçisi “Kalush Orchestra” xalq səsverməsində rekord sayda xal alaraq qalib oldu. Bu, çoxları tərəfindən həmrəylik jesti kimi qiymətləndirilmişdi.

Türkiyə isə 2013-cü ildən bəri “Avroviziya”da iştirak etmir. Rəsmi səbəb kimi “səsvermə sisteminə etimadsızlıq” göstərilsə də, əslində qərarın arxasında Qərb dəyərlərinə qarşı siyasi mövqe və LGBT təbliğinin artması kimi amillər olduğu bəllidir.

“Avroviziya”nın siyasiləşməsinin bir real göstəricisi də Azərbaycana qarşı edilənlərdir. Azərbaycan “Avroviziya”da iştirak etməyə başladığı 2008-ci ildən bəri uğurlu çıxışları ilə seçilirdi. Qısa zamanda finala çıxmaq bir yana, 2011-ci ildə birinciliyi belə qazandıq.

Hətta sonrakı illərdə bir neçə dəfə də ilk beşlikdə yer almağı bacardıq. Lakin son illər vəziyyət dəyişib. Xüsusilə 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra Azərbaycan finala çıxsa belə, yüksək nəticələr əldə etmir. Daha doğrusu, etməsinə imkan verilmir. 2023 və 2024-cü illərdə isə ümumiyyətlə finala belə yüksələ bilmirik.

Yəni göründüyü kimi, Azərbaycanın da bu müsabiqədə haqsızlığa məruz qalır. Belə olan halda Azərbaycanı nədəsə ittiham etmək absurddur. Ümumiyyətlə, bir çox hallarda səsvermədə ölkələr bir-birinə geosiyasi və mədəni yaxınlığa əsasən xal verir. Məsələn, Skandinaviya ölkələri bir-birinə səs verirlər. Balkan ölkələri arasında da qarşılıqlı səs dəstəyi var. Yunanıstan və Kipr arasında hər isə zaman 12 xal mübadiləsi olur. Bu mənada Azərbaycanın İsrailə 12 xal verməsi təəccüblü olmamalıdır.

Ümumiyyətlə, Azərbaycanın bu addımı siyasi məzmunlu deyil. Düzdür, Azərbaycanın İsraillə strateji münasibətləri sirr deyil. Müdafiə sənayesində əməkdaşlıq, enerji və təhlükəsizlik sahəsində qarşılıqlı maraqlar bu münasibətləri illərdir formalaşdırır. Amma “Avroviziya” kontekstində bu məsələ bir qədər fərqlidir. Azərbaycan müxtəlif illərdə Gürcüstan, İsrail, Yunanıstan, Latviya, Estoniya, Litva, Bolqarıstan, Serbiya və Xorvatiya kimi ölkələrə də 12 xal verib. Qaldı ki, Türkiyə özü də Ermənistana 12 xal verib.

Hesab edirəm, Türkiyə ictimaiyyətinin məsələyə yanaşması çox emosionaldır. Məlum olduğu kimi, hazırda Türkiyədə İsrailə qarşı münasibət son dərəcə sərtdir. Fələstin məsələsinə Türkiyədə həm siyasi, həm dini, həm də insani baxımdan böyük həssaslıq var. Belə bir məqamda Azərbaycanın İsrailə 12 xal verməsi, təbii ki, mənfi reaksiya doğuracaqdı. Amma burada diqqət yetirilməli olan vacib məqam odur ki, ictimai emosiyaları kim və necə istifadə edir.

İsrailli tanınmış simalar, ekspertlər və media bu məsələni məqsədyönlü şəkildə qabardır və Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərini pozmaq üçün istifadə edir. İsrail tərəfi yaxşı bilirdi ki, Türkiyə ictimaiyyətinin məsələyə yanaşması çox emosional olacaq. Nəticədə bundan ustalıqla istifadə etdilər.

Türkiyə qardaş ölkədir, burası aydın məsələdir. O da aydındır ki, Azərbaycan çoxvektorlu xarici siyasət yürüdür. Həm Avropa, həm Çin, həm də müsəlman ölkələri ilə əlaqələri balanslaşdırmağa çalışır. Azərbaycan nə İsrailin, nə də başqasının yanında tərəf kimi çıxış etmir. Bakı bu gün dövlət maraqlarına əsaslanan müstəqil xarici siyasət yürüdür.

Məhz bu müstəqillik çərçivəsində həm öz milli maraqlarını qorumaq, həm də dost-qardaş tərəfdaş münasibətlərini sarsıtmamaq ölkəmizin başlıca prioritetidir.

Turan Rzayev
Politoloq

Xəbər 91 dəfə oxunub.