Türkiyədə səhərə dad qatan ənənə: Türk səhər yeməyi

Zəngin və çeşidli süfrəsi ilə seçilən bu mətbəx mirası, sadəcə bir qida qəbulu deyil, mədəniyyətin, qonaqpərvərliyin və birlikdə paylaşma dəyərlərinin təcəssümüdür.

Türkiyəyə səfər edən hər bir qonağın dadmalı olduğu ənənəvi təcrübələrdən biri türk səhər yeməyidir.

Türk səhər yeməyi süfrəsində bir-birindən fərqli pendir növləri, yaşıl və qara zeytunlar, ev şəraitində hazırlanan xəmir məmulatları, təzə tərəvəzlər – xüsusilə pomidor və xiyar, müxtəlif üsullarla hazırlanmış yumurta növləri, qurudulmuş ətlər, isti və təzə çörək, mövsümi mürəbbələr, təbii bal və qaymaq təqdim olunur. Bu zəngin çeşidə, süfrənin ayrılmaz hissəsi olan və qonaqlara dəfələrlə təklif edilən ətirli türk çayı da müşayiət edir.
Bu ənənənin dəyəri və mədəni əhəmiyyəti səbəbindən türk səhər yeməyi mədəniyyəti hazırda UNESCO-nun (Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı) Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısına daxil edilməyə namizəddir. Eyni zamanda, dünya üzrə aparılan reytinqlərə əsasən türk səhər yeməyi “Dünyanın Ən Yaxşı 50 Səhər Yeməyi” arasında birinci yerə layiq görülmüşdür.



Türk dilində səhər yeməyi “kahvaltı” adlanır. Bu söz “kahve” (qəhvə) və “altı” (əvvəli) sözlərinin birləşməsindən yaranıb və sözün əsl mənasında “qəhvədən öncə” deməkdir. Tarixən bu termin, qəhvə içilməzdən əvvəl yeyilən yüngül yeməyi ifadə edirdi. Lakin zamanla türk səhər yeməyi o qədər zəngin və doyurucu hal alıb ki, artıq səhərin əsas hadisəsinə çevrilib - yeyənləri saatlarla tox saxlayır və növbəti acma hissini xeyli gecikdirir.

Türkiyənin geniş və müxtəlif coğrafiyası, bu ölkəyə bölgələrə görə fərqlənən, yerli ləzzətlərlə zəngin səhər yeməyi mədəniyyəti bəxş edib. Şərqi Türkiyədə səhər yeməyi adətən günün ilk işığı ilə başlayır: erkən açılan şorbaçı dükanları və ciğer dürməyi (qaraciyər dürməyi) satan satıcılar, günə möhkəm bir başlanğıc etmək istəyənlərə ürəkdolusu yeməklər təqdim edirlər. Əksinə, Egey bölgəsində səhər süfrələri daha yüngül və təravətli olur: təzə tərəvəzlər, mövsümi göyərtilər, ləzzətli zeytunlar və məşhur Bergama tulum pendiri ilə zəngin süfrələr diqqət çəkir.

Bölgələr arasında fərqliliklər olsa da, bəzi məhsullar hər bir türk səhər süfrəsində daim yer alır. Bu ümumi paylaşılan ənənə isə türk səhər yeməyini təkcə qida deyil, eyni zamanda bir mədəni dəyər kimi təqdim edir.

Türk səhər süfrəsinin vazkeçilməzləri

Pendir və zeytun türk səhər yeməyinin ən simvolik və ayrılmaz tərkib hissələrindəndir. Səhər süfrəsinin əsas mərkəzində ağ pendir dursa da, müxtəlif bölgələrdə fərqli yerli pendir növləri ilə bu zənginlik daha da artır. Ezine pendiri, Konya mavi küflü pendiri, Karsın yetişmiş kaşarı və Vanın otlu pendiri bu müxtəlifliyin yalnız bir neçə nümunəsidir.

Zeytun isə hər zaman səhər süfrələrini daha da rəngarəng edir. Türkiyə, dünya üzrə zeytun və zeytun yağı istehsalında ilk beşlikdə yer alır və ölkənin ən böyük zeytun bağları Egey bölgəsində yerləşir. Qara və yaşıl zeytunlar, adətən zeytun yağı, yerli otlar və ədviyyatlarla qarışdırılaraq süfrəyə təqdim olunur və ölkənin hər yerində səhər süfrələrinə xüsusi ləzzət qatır.

Türk səhər süfrəsi eyni zamanda ölkənin məhsuldar torpaqlarının təzə tərəvəz və meyvə bolluğunu da əks etdirir. Mövsümi tərəvəzlər – xüsusilə yay aylarında şirəli pomidor və xırt-xırt xiyar, təzə göyərti və otlar – zeytun yağı və bir çimdik duzla süfrəyə verilir, pendir və zeytunla gözəl bir ahəng yaradır. Yay aylarında isə yeməyə bir qədər təravət və şirinlik qatmaq üçün süfrələrə tez-tez qarpız və yemiş də əlavə olunur – duzlu dadların arasında gözəl bir kontrast yaradaraq səhər süfrəsini tamamlayır.

Yumurtalar, Türk səhər yeməyinin digər əsas simvollarından biridir və müxtəlif üsullarla hazırlanır. Ən sevilən yumurta növlərinə menemen (bibər və pomidorla birlikdə qarışdırılmış yumurta), sucuklu (ədviyyatlı türk kolbasası ilə qızardılmış) yumurta və son zamanlarda sosial mediyada böyük populyarlıq qazanan çılbır (sarğılı qatıq üzərində poşe yumurta) daxildir. Un məmulatları da türk səhər yeməyinin ayrılmaz hissəsidir. Hər süfrədə təzə, xırt-xırt çörək olsa da, simit (küncütlə örtülmüş bagel), poğaça (pendirdən kartofa qədər müxtəlif içliklərlə doldurulmuş un məmulatı), pişi (qızardılmış un məmulatı) və gözləmə (təzə göyərti, pendir, ət və ya kartofla doldurulmuş yastı çörək) kimi məhsullar da çox geniş yayılıb.

Türk səhər yeməyi şirin sonluq olmadan tamamlanmaz. Süfrənin sonunda təbii bal və yaylaq heyvanlarının südündən hazırlanmış qaymaq mükəmməl bir cütlükdür. Evdə hazırlanmış və mövsümi meyvələrin ləzzəti ilə dolu türk mürəbbələri və marmeladları da sınanması vacib seçimlərdəndir. Və əlbəttə, bütün bunlar lalə formalı stəkanlarda süzülmüş, ətirli türk qara çayı ilə müşayiət olunur. Bu ləzzətlərin dadını çıxarın və gününüz gözəl keçsin!

Xəbər 231 dəfə oxunub.