Qlobal inflyasiya kabusu və Azərbaycan

(I Hissə) Azərbaycanda inflyasiyanın səviyyəsini dəyərləndirəcyik. Amma öncə dünyadakı inflyasiya tablosunu bir təsvir edək. Sonra ölkəmizə keçək. Çünki bunlar biri-birindən ayrı təsəvvür olunan hallar deyil.

Pandemiya və postpandemiyanı əhatə edən 3 illik zaman kəsiyi qlobal iqtisadiyyatda meqatrend olaraq inflyasiya amilini əhəmiyyətli dərəcədə populyarlaşdırdı. Çünki bütün dünya ölkələrində mal və xidmətlər qarşılığında ölkələrin milli valyutaların dəyərsizləşməsi prosesi sürətləndi. İnkişaf etməkdə olan (İEOÖ) ölkələr istisna olmaqla inkişaf etmiş ölkələrdə (İEÖ) adətən ikirəqəmli inflyasiya templəri qeydə alınmamışdı. Xüsusilə də 2022-ci ildə Rusiya-Ukrayna savaşı fonunda geosiyasi risklərin kəskin artması tədarük zəncirində yaranan problemlər qlobal inflyasiyanın son 20 ilin ən yüksək səviyyəsi ilə sonuclanmışdır. ABŞ və qabaqcıl Avropa ölkələrində inflyasiyanın artımının rekord səviyyəsi ilə seçilir. ABŞ və Birləşmiş Krallıqda istehlak qiymətləri indeksi 2022-ci ilin iyun ayında keçən ilə nisbətən 9.1% artıb.

2022-ci ilin fevral ayından etibarən davam edən Rusiya - Ukrayna müharibəsi ilə bağlı Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalar, müharibənin səbəb olduğu daşınma-logistika problemlərindən başlamış enerji qiymətlərinin artmasına qədər çoxsaylı sferalarda özünü göstərməyə başlamışdır. Dario Caldara və Matteo Lacoviello tərəfindən hazırlanmış Geosiyasi Risk İndeksinə görə geosiyasi gərginliklər və onların yaratdığı təhlükələr əsasən 5 istiqamət üzrə yayılmışdır:

(ı) qlobal inflyasiyanın artması,
(ıı) enerji daşıyıcılarının qiymətinin artması,
(ııı) arici ticarət əlaqələrində pozulmalar,
(ıv) bank aktivlərinin məruz qaldığı risklər və
(v) bank əməliyyatlarının icrasında çətinliklər.

Bütün çoxistiqamətli risklərin təzahür formaları onu deməyə əsas verir ki, inflyasiya bir kabus olaraq dünyanın başı üzərində dolanır.

Dünyada inflyasiya səviyyəsinin yüksək artım tempinə görə, bir neçə dövlətdə daha mühüm rəqəmlər diqqəti cəlb edir. Cari ilin oktyabr ayında inflyasiyanın böyük rəqəmləri ilə ifadə olunan hədd qardaş Türkiyədə (85,5%) və Argentinada (71%) qeydə alınmışdır. Aİ ölkələrində ən yüksək inflyasiya həddi Macarıstanda (20%) və Çexiyada (18%) olub.

BVF-nun ilin sonuna qədərki dövrdə inflyasiya inkişaf etmiş ölkələrdə İEÖ-də 3,9 faiz və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə 5,9 faiz olacaq, qiymətlərin artmasında səngimə yalnız gələn il baş verə bilər.

Məmməd Talıblı
XəzərNews.az

Xəbər 2588 dəfə oxunub.