Dünyanın ən kasıb və varlı bölgəsi- Mərkəzi Afrika/Foto

Çad, Sudan, Cənubi Sudan, Konqo Demokratik Respublikası, Kamerun və Konqo Respublikası arasında yerləşən bu ölkə Mərkəzi Afrikada dənizə çıxışı olmayan dövlətdir. Sahəsi 623 min km², əhalisi isə 5,5 mln nəfərdən çoxdur. Rəsmi dilləri fransız və sanqo dilləridir. Sanqo dili yerli xalqlar arasında əsas ünsiyyət vasitəsidir və Afrikada dövlət dili statusu alan nadir yerli dillərdəndir.

“Beynəlxalq SOS Səyahət Risk Xəritəsi” onu dünyanın ən təhlükəli on ölkəsindən biri kimi qiymətləndirib və Böyük Britaniya Xarici İşlər Nazirliyi onu turistlərin ziyarəti üçün tamamilə təhlükəli hesab edilən 17 ölkədən biri kimi təsnif edib.

Silahlı qruplar paytaxt Banqi istisna olmaqla ölkənin böyük bir hissəsinə nəzarət edir və bu qruplar arasında toqquşmalar tez-tez mülki şəxsləri təhlükə altına salır.

Adam oğurluğu, soyğunçuluq və hücumlar, xüsusilə hökumət nəzarətinin minimal olduğu və ya ümumiyyətlə olmadığı ərazilərdə geniş yayılıb. Hətta paytaxtda belə təhlükəsizlik aşağı səviyyədədir. Yardım təşkilatları və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Mərkəzi Afrika Respublikasındakı sülhməramlı qüvvələri (MINUSCA) mövcuddur, lakin onlar ölkə daxilində təhlükəsizliyi tam təmin edə bilmirlər. Bu risklərə görə MAR dünyada ən təhlükəli səyahət istiqamətləri arasında yer alır, turizm demək olar ki, mövcud deyil və səyahətçilər üçün infrastruktur olduqca məhduddur.



Mərkəzi Afrika Respublikası həm də heyrətamiz biomüxtəlifliyə, dünyanın ən yaxşı səma seyrinə və insan ayağı dəyməmiş tropik meşələrə ev sahibliyi edir.

Mərkəzi Afrika Respublikası təbii sərvətlərlə, o cümlədən almaz, qızıl, neft və meşə ehtiyatları ilə zəngindir. Buna baxmayaraq, adambaşına düşən ÜDM göstəricisinə görə dünyanın ən kasıb ölkələrindən biridir. Qlobal Aclıq İndeksinə əsasən Mərkəzi Afrika Respublikası dünyanın ən ac 10 ölkəsindən biri hesab olunur. Ölkədə 600 mindən çox məcburi köçkün yaşayır.

Mərkəzi Afrika Respublikası ulduzları seyr etmək üçün əla imkanlara malikdir. Dünyanın ən qaranlıq gecələri Çad, Mərkəzi Afrika Respublikası və Madaqaskarda müşahidə olunur ki, bu da həmin ərazilərin işıq çirklənməsindən ən az təsirlənməsi deməkdir.

Əhalinin dörddə üçündən çoxu təmiz müşahidə şəraitində ulduzlara baxa bilir.

Mərkəzi Afrika Respublikasında hər birinin öz dili olan 80-dən çox etnik qrup yaşayır. Ən dominant qruplar bunlardır: Baya (33%), Banda (27%), Mandjiya (13%) və Sara (10%).
Əhalinin böyük hissəsi franko-kreol xüsusiyyətli sanqo dilində danışır. Bu dil əvvəlcə Ubangi çayı hövzəsində yaşayan insanların dili idi, lakin xristian missionerləri tərəfindən sadələşdirilərək 1940–1950-ci illərdə ölkə daxilində geniş yayılıb.



Ölkə heyrətamiz biomüxtəlifliyə malikdir və qorillalar, fillər, begemotlar, çitalar, şirlər və kərgədanlar kimi nadir və endemik növlərə ev sahibliyi edir. Həmçinin təxminən 600 müəyyən edilmiş kəpənək növü mövcuddur.

Manovo–Gounda St. Floris Milli Parkı ölkənin tamamilə öz sərhədləri daxilində yerləşən və UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilmiş yeganə ərazidir.

Mərkəzi Afrika Respublikasında ən məşhur təbii abidələrdən biri Boali şəlaləsidir. Onun hündürlüyü 50 metr, eni isə 250 metrdir.

Əsrlər boyu Avropa və ərəb kölə tacirləri bölgəni istismar edərək on minlərlə insanı Misirə, Türkiyəyə və Atlantik sahillərindəki kölə bazarlarına zorla aparıblar. Daha sonra, 1880-ci illərdə Fransa bölgəni ilhaq edərək Fransa Konqosunu yaratdı. Sonradan bu ərazi Ubangi-Şari, Çad, Qabon və Orta Konqo ilə birlikdə Fransa Ekvatorial Afrikasının tərkibinə daxil edildi. Mərkəzi Afrika Respublikası 1960-cı ildə ölkənin ilk prezidenti David Dacko dövründə müstəqillik qazandı. O vaxtdan bəri ölkə geniş yayılmış qeyri-sabitlik, çoxsaylı çevrilişlər və daxili münaqişələrlə üzləşib. Prezidentlərin əksəriyyəti konstitusiyaya zidd üsullarla devrilib.

1976–1979-cu illərdə ölkə imperiya olub. Prezident Jan-Bedel Bokassa özünü imperator elan edib. Tacqoyma mərasimi Fransadakı Napoleon üslubunda son dərəcə dəbdəbəli şəkildə keçirilib. Bu hadisə Afrika siyasi tarixində nadir və absurd nümunələrdən biri hesab olunur.



Böyük vətəndaş münaqişəsi 2012-ci ildə Séléka adlı üsyançı qruplar koalisiyasının hakimiyyəti ələ keçirməsi və Prezident Fransua Bozizeni devirməsi ilə başladı. Bu proses anti-Balaka milisləri ilə zorakılıqlara səbəb oldu və genişmiqyaslı köçkünlük və humanitar böhran yaratdı. 2019-cu il Xartum Sülh Sazişi kimi bəzi sülh təşəbbüslərinə baxmayaraq, müxtəlif silahlı qruplar arasında döyüşlər davam edir. 2024-cü ilə qədər münaqişə bir milyondan çox insanın didərgin düşməsinə səbəb olub və ölkə əhalisinin təxminən yarısı əsas ehtiyaclarını ödəmək üçün humanitar yardımdan asılı vəziyyətdədir.

Mərkəzi Afrika Respublikası qısa boyları ilə tanınan Aka kimi yerli piqmey qruplarının vətənidir. Bu icmalar əsasən MAR-ın cənub-qərbindəki sıx tropik meşələrdə yaşayır və ovçuluq, yığıcılıq və meşə mühitinə bağlı fərqli mədəniyyətə malikdirlər. Bir çox piqmey qruplarında böyüklərin orta boyu 150 sm-dən aşağıdır.



Mərkəzi Afrika Respublikasında əhalinin əsas məşğuliyyəti kənd təsərrüfatıdır. Əhalinin böyük hissəsi özünü dolandırma məqsədilə əkinçiliklə məşğul olur, manyok, qarğıdalı, darı, banan və yerfıstığı becərir. Kənd təsərrüfatı əsasən əl əməyinə söykənir, texnika və müasir üsullar demək olar ki, istifadə edilmir. Bununla yanaşı, əhalinin bir qismi heyvandarlıqla da məşğuldur.

Hazırladı:
Osman Eminov



Xəbər 846 dəfə oxunub.